A.             Giriş

Miras hukuku, miras bırakanın iradesi ile mirasçıların hakları arasında dengeli bir sistem sunmayı amaçlar. Bu dengeyi sağlayan en önemli düzenlemelerden biri, saklı pay sistemidir. Saklı pay, miras bırakanın iradesine bakılmaksızın, belirli mirasçıların miras üzerinde yasal olarak korunan asgari paylarıdır. Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) düzenlenen saklı pay kurumu, mirasçıların haklarını koruma altına alırken, miras bırakanın tasarruf özgürlüğüne belirli sınırlamalar getirir.

Bu makalede, saklı pay kavramı, saklı paylı mirasçıların kimler olduğu, saklı pay oranları ve saklı paya aykırılık durumunda başvurulabilecek hukuki yollar detaylı şekilde ele alınacaktır.

B.             Saklı Pay Nedir?

Saklı pay, TMK madde 506 ve devamında düzenlenmiş olup, miras bırakanın tasarruf edebileceği miras miktarını sınırlandıran hukuki bir kurumdur. Bu düzenlemeye göre, belirli yakınlık derecesindeki mirasçılar, miras üzerinde asgari bir paya sahip olur ve bu hak, miras bırakanın tasarruf yetkisi ile sınırlandırılamaz.

Saklı pay, hem miras bırakanın yakınlarının ekonomik güvenceye sahip olmasını sağlar hem de aile bağlarının korunmasına katkıda bulunur.

C.             Saklı Paylı Mirasçılar Kimlerdir?

Türk Medeni Kanunu’na göre, saklı paylı mirasçılar şu kişilerdir:

1. Altsoy (Çocuklar, Torunlar):
• Miras bırakanın çocukları ve onların altsoyu saklı paylı mirasçıdır.
• Altsoyun saklı pay oranı, yasal miras paylarının yarısıdır.
2. Anne ve Baba (Ana-Baba Zümresi):
• Miras bırakanın anne ve babası, altsoy bulunmuyorsa saklı paylı mirasçı sayılır.
• Saklı pay oranları, yasal miras paylarının dörtte biridir.
3. Eş:
• Sağ kalan eş, diğer mirasçılarla birlikte saklı paylı mirasçı konumundadır.
• Saklı pay oranı, yasal miras payının tamamıdır.

D.             Saklı Pay Oranları

Miras üzerindeki saklı pay oranları TMK madde 506 ve devamında belirlenmiştir. Mirasçılık türüne göre saklı pay oranları şu şekildedir:

• Altsoy: Yasal miras paylarının yarısı (1/2).
• Anne ve Baba: Yasal miras paylarının dörtte biri (1/4).
• Sağ Kalan Eş: Yasal miras payının tamamı.

Örneğin:

• Bir miras bırakanın iki çocuğu ve sağ kalan bir eşi varsa, çocukların her birinin saklı payı yasal miras paylarının yarısıdır. Eş ise kendi yasal miras payının tamamını saklı pay olarak alır.

E.             Saklı Payın İhlali ve Hukuki Çözüm Yolları

Miras bırakan, saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal edecek şekilde tasarrufta bulunamaz. Ancak bu kuralın ihlal edilmesi durumunda, saklı paylı mirasçılar şu hukuki yollara başvurabilir:

1. Tenkis Davası:
• Saklı payın ihlal edildiği durumlarda saklı paylı mirasçılar, miras bırakanın tasarrufunun tenkisini talep edebilir.
• Tenkis davası, saklı payı ihlal eden tasarrufların iptal edilerek saklı payın geri alınmasını sağlar.
2. Tapu İptali ve Tescil Davası:
• Miras bırakanın taşınmaz malları muvazaalı şekilde devretmesi halinde, saklı paylı mirasçılar tapu iptali ve tescil davası açabilir.
3. Miras Taksim Davası:
• Mirasçılar arasında paylaşımın adil şekilde yapılmaması durumunda, saklı paylı mirasçı bu davayı açabilir.

F.             Tenkis Davasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Tenkis davası açılırken şu hususlar göz önünde bulundurulmalıdır:

1. Hak Düşürücü Süre:
• Tenkis davası, miras bırakanın ölümünden itibaren 1 yıl içinde açılmalıdır. Ancak saklı paya aykırılığın daha sonra öğrenilmesi halinde, bu süre öğrenme tarihinden itibaren başlar.
2. İspat Yükü:
• Saklı payın ihlal edildiğini iddia eden mirasçı, bu durumu ispatlamakla yükümlüdür.
3. Tenkis Sırası:
• TMK’ya göre tenkis sırasına göre, önce miras bırakanın ölüme bağlı tasarrufları, sonra sağlararası tasarrufları tenkis edilir.

G.             Yargıtay Kararları ve Uygulama

Yargıtay İçtihatları, saklı pay düzenlemelerine ilişkin uygulamada yol göstericidir. Yargıtay, saklı paylı mirasçıların haklarının korunmasını vurgulamakta ve miras bırakanın hileli işlemlerine karşı saklı paylı mirasçılara geniş haklar tanımaktadır.

Örneğin, Yargıtay bir kararında, miras bırakanın satış gibi gösterdiği taşınmaz devrinin aslında bağış olduğu ve bu durumun saklı payı ihlal ettiği gerekçesiyle, devrin iptaline ve saklı paylı mirasçının hakkının korunmasına hükmetmiştir.

H.             Genel Değerlendirme ve Sonuç

Saklı pay düzenlemesi, mirasçıların miras hakkını korurken, miras bırakanın tasarruf özgürlüğüne getirilen haklı bir sınırlamadır. Türk Medeni Kanunu, saklı paylı mirasçıların haklarını koruyacak düzenlemeler yapmış ve bu hakların ihlal edilmesi durumunda etkili çözüm yolları sunmuştur.

Saklı pay haklarının korunması, özellikle miras bırakanın hileli işlemleri ve tasarrufları karşısında önem kazanmaktadır. Bu nedenle, saklı paylı mirasçılar, haklarının ihlal edildiğini düşündüklerinde, hukuki yollara başvurarak haklarını koruma altına alabilirler.

Bu bağlamda, saklı pay düzenlemesi hem miras bırakanın iradesini hem de mirasçıların haklarını dengeleyen adil bir sistem sunmaktadır. Bu düzenlemenin doğru şekilde uygulanması, miras hukuku sisteminin işleyişi açısından kritik bir öneme sahiptir.

Bu konuda daha detaylı bilgilendirme ve hukuki danışmanlık almak için bizlere +90 232 504 00 35 numaralı telefondan veya info@renginhukuk.com mail adresinden her zaman ulaşabilirsiniz. Konuda uzman miras avukatımız ile sizlere yardımcı olmaktan memnuniyet duyarız.

Saygılarımızla,

Rengin Hukuk Bürosu