A.             Giriş

Mirastan mal kaçırma (diğer adıyla muris muvazaası), miras bırakanın, mirasçılarını mirastan mahrum bırakmak amacıyla yaptığı hileli işlemleri ifade eder. Türk hukukunda, miras bırakanın bu tür işlemlerle saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal etmesi, hukuki açıdan sıkça karşılaşılan bir sorundur. Bu gibi durumlarda, saklı paylı mirasçıların haklarını korumak için dava açma imkânları bulunmaktadır.

Bu makalede, mirastan mal kaçırmanın hukuki dayanağı, türleri, ispat yükü ve mirasçıların bu tür işlemlere karşı başvurabileceği çözüm yolları detaylı şekilde ele alınacaktır.

B.             Mirastan Mal Kaçırma Nedir?

Mirastan mal kaçırma, miras bırakanın, genellikle saklı paylı mirasçılarının haklarını ihlal ederek, malvarlığını üçüncü kişilere devretmesi veya mirasçılar arasında haksız bir pay dağılımına neden olacak işlemler yapmasıdır. Bu işlemler genellikle muvazaalı (hileli) bir şekilde yapılır ve gerçek irade ile yapılan işlem arasında bir uyumsuzluk bulunur.

Türk Medeni Kanunu (TMK) ve Borçlar Kanunu, bu tür işlemlerin iptali için hukuki bir çerçeve sunar. En yaygın görülen mirastan mal kaçırma yöntemleri arasında, satış gibi gösterilen bağışlar ve saklı paylı mirasçılar aleyhine yapılan hileli işlemler yer almaktadır.

C.             Hukuki Dayanak

Mirastan mal kaçırma davalarının temel dayanağı, Borçlar Kanunu’nda düzenlenen muvazaa hükümleri ile Türk Medeni Kanunu’nun saklı pay düzenlemeleridir.

1. Borçlar Kanunu’na Göre Muvazaa:
• Borçlar Kanunu madde 19’a göre, bir sözleşmenin muvazaalı olduğu kanıtlanırsa, bu sözleşme hükümsüz sayılır.
• Muris muvazaasında, miras bırakanın yaptığı işlemin gerçek iradesine aykırı olduğu ve saklı paylı mirasçıları zarara uğratmayı amaçladığı ispat edilmelidir.
2. Türk Medeni Kanunu’na Göre Saklı Pay Düzeni:
• TMK madde 506 ve devamında, saklı paylı mirasçıların mirastan alacakları minimum paylar güvence altına alınmıştır.
• Saklı pay hakları ihlal edilen mirasçılar, tenkis davası veya muvazaa nedeniyle tapu iptali ve tescil davası açabilirler.

D.             Mirastan Mal Kaçırma Türleri

Mirastan mal kaçırma çeşitli yöntemlerle gerçekleştirilebilir. En yaygın görülen türler şunlardır:

1. Satış Gibi Gösterilen Bağışlar:
• Miras bırakan, aslında bağışlamak istediği bir taşınmazı veya malvarlığını, satış gibi göstererek bir kişiye devredebilir.
• Bu tür işlemlerde satış bedeli genellikle gerçeği yansıtmayan bir miktardır.
2. Aşırı Değerli Bağışlamalar:
• Miras bırakan, bazı mirasçılara veya üçüncü kişilere, değerinin çok üzerinde bağışta bulunabilir.
• Bu durum, diğer mirasçıların saklı paylarının ihlal edilmesine yol açar.
3. Mirasçılar Arasında Haksız Paylaştırma:
• Miras bırakan, bazı mirasçılar lehine daha fazla malvarlığı bırakırken, diğer mirasçıları mağdur edebilir.
4. Mal Varlığının Gizlenmesi:
• Miras bırakanın ölümünden önce bazı malvarlıklarını başka kişilere devrederek mirasçılardan gizlemesi de bir tür mirastan mal kaçırma olarak değerlendirilir.

E.             İspat Yükü ve Deliller

Muris muvazaası davasında, davacı mirasçının, miras bırakanın yaptığı işlemin muvazaalı olduğunu kanıtlaması gerekir. Ancak, Yargıtay kararlarında mirastan mal kaçırma davalarında bazı kolaylaştırıcı değerlendirmeler yapılmaktadır.

İspat Yükü:

• Davacı, işlemin gerçek amacının saklı paylı mirasçıları zarara uğratmak olduğunu ispatlamalıdır.
• Bu bağlamda, işlemin irade sakatlığına dayandığını ortaya koymalıdır.

Kullanılabilecek Deliller:

1. Yazılı belgeler (sözleşmeler, tapu kayıtları),
2. Tanık beyanları,
3. Taraflar arasındaki para hareketlerini gösteren banka kayıtları,
4. İşlemin niteliğine ilişkin bilirkişi raporları.

F.             Çözüm Yolları ve Davalar

Mirastan mal kaçırma durumlarında, mirasçılar aşağıdaki hukuki yollara başvurabilir:

1. Muris Muvazaası Nedeniyle Tapu İptal ve Tescil Davası:
• Muvazaalı işlemlerle yapılan taşınmaz devri, muris muvazaasına dayanılarak iptal ettirilebilir.
• Bu dava, taşınmazın devrinin saklı paylı mirasçılar aleyhine hileli bir şekilde yapıldığını iddia eden mirasçılar tarafından açılır.
2. Tenkis Davası:
• Miras bırakanın saklı pay düzenine aykırı tasarrufları tenkis edilerek, saklı paylı mirasçıların hakları korunabilir.
• Tenkis davasında, mirasçılara verilen fazla haklar veya bağışlar, saklı pay düzenine uygun hale getirilir.
3. Miras Taksim Davası:
• Mirasın paylaşımında, miras bırakanın yaptığı işlemlerin adil olmayan bir paylaşıma yol açması durumunda bu dava açılabilir.

G.             Yargıtay Kararları ve Uygulama

Yargıtay, muris muvazaasına ilişkin birçok emsal kararında, miras bırakanın işlemlerinin gerçek iradesini ve bu işlemlerin mirasçılar üzerindeki etkisini titizlikle değerlendirmektedir. Özellikle şu hususlara dikkat edilmektedir:

• İşlemin satış mı bağış mı olduğu,
• Gerçek bir bedel ödenip ödenmediği,
• Miras bırakanın mirasçılara karşı yükümlülüklerini ihlal edip etmediği.

Örneğin, Yargıtay bir kararında, satış gibi gösterilen bir taşınmaz devrinin gerçekte bağış olduğu ve bu işlemin saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal ettiği gerekçesiyle tapu iptal ve tescil kararı vermiştir.

H.             Genel Değerlendirme ve Sonuç

Mirastan mal kaçırma, hem miras bırakanın iradesi hem de saklı paylı mirasçıların hakları açısından hassas bir konudur. Türk hukukunda, bu tür durumlarda mirasçıların haklarını koruyacak etkili hukuki mekanizmalar bulunmaktadır. Özellikle muris muvazaası ve tenkis davaları, saklı paylı mirasçıların haklarının korunmasında önemli bir rol oynar.

Mirasçılar, mal kaçırma durumlarında dava açmadan önce işlemin muvazaalı olup olmadığını değerlendirmeli ve yeterli delil toplamalıdır. Bu süreçte bir hukuk uzmanından destek alınması, davanın başarılı bir şekilde sonuçlanması açısından önemlidir.

Bu bağlamda, mirastan mal kaçırma işlemlerine karşı hukuki hakların bilinmesi ve etkili bir şekilde kullanılması, miras hukukunun adil bir şekilde uygulanmasını sağlayacaktır.

Bu konuda daha detaylı bilgilendirme ve hukuki danışmanlık almak için bizlere +90 232 504 00 35 numaralı telefondan veya info@renginhukuk.com mail adresinden her zaman ulaşabilirsiniz. Konuda uzman miras avukatımız ile sizlere yardımcı olmaktan memnuniyet duyarız.

Saygılarımızla,

Rengin Hukuk Bürosu