İş Sözleşmesinin Haklı Nedenle Feshi:
Hukuki Çerçeve ve Uygulamalar
Giriş
İş
sözleşmesi, işçi ve işveren arasında karşılıklı hak ve yükümlülükleri
düzenleyen temel hukuki belgedir. Ancak bazı durumlarda, işçi veya işveren
iş sözleşmesini derhal ve tazminatsız şekilde feshetme hakkına sahip olabilir.
Bu tür fesih, haklı nedenle fesih olarak adlandırılır ve 4857 sayılı İş
Kanunu’nun 24. ve 25. maddelerinde düzenlenmiştir.
Bu
yazıda, haklı nedenle fesih kavramı, işçi ve işveren açısından haklı fesih
nedenleri, sürecin hukuki boyutu ve işçilik alacakları ele alınacaktır.
1.
Haklı Nedenle Fesih Nedir?
İş
sözleşmesinin haklı nedenle feshi, işçi veya işverenin, iş ilişkisini derhal
sona erdirme hakkına sahip olduğu olağanüstü durumları ifade eder. Haklı
fesih durumunda, taraflar ihbar süresine uymak zorunda değildir ve iş
sözleşmesi hemen sona erer.
Ancak
haklı nedenle fesih, keyfi bir şekilde kullanılamaz. Fesih sebebinin İş
Kanunu’nda belirtilen haklı nedenlere dayanması gerekmektedir.
2.
İşçi Tarafından Haklı Nedenle Fesih (İş Kanunu Madde 24)
İşçi,
aşağıdaki durumların varlığı halinde iş sözleşmesini haklı nedenle
feshedebilir:
2.1.
Sağlık Sebepleri
- İşçinin
çalıştığı iş, sağlığı veya yaşamı için tehlike oluşturuyorsa
- İşveren,
işçinin sağlığına zarar verecek şekilde işyerinde tedbir almıyorsa
- İşçi,
işyerinde bulaşıcı veya işçinin sağlığına zarar verecek bir hastalığı
olan kişiyle çalışmak zorunda bırakılıyorsa
2.2.
Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırılık
- İşverenin,
işçiye veya aile üyelerine hakaret, tehdit, cinsel taciz veya kötü
muamelede bulunması
- İşverenin,
işçiyi kanuna aykırı iş yapmaya zorlaması
- İşverenin,
işçinin ücreti veya sosyal haklarını zamanında ve eksiksiz ödememesi
- İşçinin,
işyerinde psikolojik taciz (mobbing) görmesi
- İşverenin,
işçiyi yanlış bilgi vererek işe alması
2.3.
Zorlayıcı Sebepler
- İşyerinde
yangın, deprem, salgın hastalık gibi zorlayıcı sebepler nedeniyle
çalışmanın uzun süre imkânsız hale gelmesi
İşçi,
yukarıdaki durumlardan herhangi biri gerçekleştiğinde derhal iş sözleşmesini
feshedebilir ve kıdem tazminatı talep edebilir.
3.
İşveren Tarafından Haklı Nedenle Fesih (İş Kanunu Madde 25)
İşveren,
işçinin aşağıdaki hallerde iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir:
3.1.
Sağlık Sebepleri
- İşçi,
kendi hatası nedeniyle işyerinde bulaşıcı veya tedavisi uzun sürecek
bir hastalığa yakalanmışsa
- İşçi, iş
güvenliğini riske atan bir sağlık sorunu nedeniyle çalışamaz hale gelmişse
3.2.
Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırılık
- İşçi,
işverene veya iş arkadaşlarına hakaret, tehdit veya şiddet uygulamışsa
- İşçi,
işvereni aldatmış veya güvenini kötüye kullanmışsa
- İşçi,
işyerinde hırsızlık yapmışsa
- İşçi,
işyerinin çalışma düzenini bozacak şekilde davranışlarda bulunmuşsa
- İşçi,
işyerinin ticari sırlarını paylaşmışsa
3.3.
Devamsızlık ve Disiplin İhlalleri
- İşçi, izin
almadan veya haklı bir sebep göstermeden 2 gün üst üste işe gelmemişse
- İşçi, aynı
ay içinde 3 gün işyerine gelmemişse
- İşçi, iş
saatleri içinde sürekli olarak görev yerini terk ediyorsa
3.4.
Zorlayıcı Sebepler
- İşçinin,
işyerinde çalışmasını imkânsız hale getiren bir olay yaşanmışsa
(tutuklanma, doğal afet vb.)
İşveren,
yukarıdaki durumlardan biri nedeniyle iş sözleşmesini feshederse, işçi kıdem
ve ihbar tazminatı alamaz.
4.
Haklı Nedenle Fesih Süreci
Hem
işçi hem de işveren, haklı nedenle fesih hakkını kullanırken belirli
prosedürleri takip etmelidir.
4.1.
Yazılı Fesih Bildirimi
Fesih
işlemi yazılı olarak yapılmalı ve fesih sebebi açıkça belirtilmelidir.
4.2.
Fesih İçin Süre Sınırı
Haklı
neden oluşturan olayın öğrenilmesinden itibaren 6 iş günü içinde fesih
işlemi gerçekleştirilmelidir. Aksi takdirde haklı fesih hakkı ortadan
kalkabilir.
4.3.
İşçilik Alacaklarının Ödenmesi
- İşçi,
haklı fesih durumunda kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarını
talep edebilir.
- İşveren,
haklı fesih halinde işçiye tazminat ödemek zorunda değildir.
5.
Haklı Fesih Sonrası İşçinin Hakları
İşçi,
haklı fesih durumunda aşağıdaki hakları talep edebilir:
- Kıdem
tazminatı (en az 1
yıl çalışmışsa)
- İşsizlik
maaşı başvurusu
(SGK çıkış kodu uygun olmalıdır)
- Ödenmemiş
maaş, fazla mesai, yıllık izin ve diğer işçilik alacakları
İşçi,
işverenin fesih işleminin haksız olduğunu düşünüyorsa, iş mahkemesine dava
açabilir.
6.
Haklı Fesih Sonrası İşverenin Hakları
İşveren,
haklı fesih nedeniyle işçiye tazminat ödemek zorunda değildir. Ancak işçi,
işverenin haklı neden olmadan kendisini işten çıkardığını düşünüyorsa:
- İş
mahkemesine başvurarak fesih kararının iptalini isteyebilir.
- İşe
iade davası açabilir
(İş Kanunu madde 18).
- Maddi
ve manevi tazminat talep edebilir.
7.
Yargıtay Kararları ve Emsal Uygulamalar
Yargıtay
Kararı 1 – Mobbing Nedeniyle Haklı Fesih:
- İşçinin
sürekli psikolojik baskı ve kötü muameleye maruz kalması haklı fesih
sebebidir.
Yargıtay
Kararı 2 – Ücretin Geç Ödenmesi:
- İşverenin
işçiye düzenli olarak geç ödeme yapması, işçiye haklı fesih hakkı verir.
Yargıtay
Kararı 3 – İşçinin Hırsızlık Yapması:
- İşçinin
işyerinde hırsızlık yapması işverenin haklı nedenle fesih yapmasını
gerektirir.
8.
Sonuç ve Değerlendirme
- İşçi, ücretinin ödenmemesi, mobbing
veya sağlığa zararlı koşullar nedeniyle haklı fesih hakkına sahiptir
ve kıdem tazminatı alabilir.
- İşveren, işçinin ahlaka aykırı
davranışları, devamsızlığı veya disiplin ihlalleri nedeniyle haklı
fesih yapabilir ve tazminat ödemek zorunda kalmaz.
- Haklı
fesih hakkı 6 iş günü içinde kullanılmalıdır.
- Fesih sürecinde
hukuki destek almak, hak kayıplarını önlemek için önemlidir.
Haklı
nedenle fesih sürecinde işveren ve işçinin haklarını bilmesi ve yasal
prosedürlere uygun hareket etmesi büyük önem taşımaktadır.
Bu
konuda daha detaylı bilgilendirme ve hukuki danışmanlık almak için bizlere +90
232 504 00 35 numaralı telefondan veya info@renginhukuk.com mail adresinden her zaman
ulaşabilirsiniz. Konuda uzman iş hukuku avukatımız ile sizlere yardımcı
olmaktan memnuniyet duyarız.
Saygılarımızla,
Rengin Hukuk Bürosu
