İş Hukukunda Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı

İş Hukukunda Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı

Giriş

İş hukukunda eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağı, işverenin işçiler arasında adil davranmasını ve ayrım yapmamasını zorunlu kılan temel kurallardır. İşveren, işyerinde işçilerin cinsiyet, ırk, din, siyasi görüş, yaş veya engellilik gibi nedenlerle farklı muamele görmesini engellemekle yükümlüdür.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 5. maddesi, işverenin işçiler arasında eşitlik ilkesine uygun hareket etmesi gerektiğini düzenlerken, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve uluslararası sözleşmeler de ayrımcılığı yasaklamaktadır.

Bu yazıda, iş hukukunda eşitlik ilkesi, ayrımcılık yasağı, işçilerin hakları ve işverenin yükümlülükleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

1. İş Hukukunda Eşitlik İlkesi Nedir?

İş hukukunda eşitlik ilkesi, işverenin işçilere eşit davranması ve benzer durumdaki işçilere farklı muamele yapmaması gerektiğini ifade eder.

1.1. Eşitlik İlkesi Hangi Alanlarda Uygulanır?

Eşitlik ilkesi, iş ilişkisinin tüm aşamalarında geçerlidir:

• İşe alım sürecinde: İşveren, iş başvurularında ırk, cinsiyet, din veya yaş gibi nedenlerle işçileri reddedemez.
• Çalışma koşullarında: İşveren, aynı işi yapan işçiler arasında ücret, prim, izin veya sosyal haklar bakımından ayrım yapamaz.
• Terfi ve kariyer olanaklarında: İşveren, bir işçiyi cinsiyeti, dini, etnik kökeni nedeniyle terfi ettirmeme kararı alamaz.
• İşten çıkarma sürecinde: İşveren, işçiyi siyasi görüşü, sendika üyeliği veya hamileliği gibi nedenlerle işten çıkaramaz.

Eşitlik ilkesi, işyerinde adil ve demokratik bir çalışma ortamı sağlamak amacıyla uygulanır.

2. İş Kanunu’nda Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı

4857 sayılı İş Kanunu’nun 5. maddesi, iş hukukunda eşit davranma ilkesini ve ayrımcılık yasağını düzenlemektedir:

“İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri nedenlere dayalı ayrım yapılamaz.”

Bu maddeye göre, işverenin hiçbir gerekçeyle işçiler arasında ayrımcılık yapmaması gerekmektedir.

Ayrıca, iş Kanunu’nun 18. maddesi, işverenin işçiyi geçerli bir sebep olmaksızın işten çıkaramayacağını belirtmektedir.

Eşitlik ilkesi, sadece iş hukukuyla sınırlı olmayıp Anayasa ve uluslararası sözleşmelerde de yer almaktadır.

3. Ayrımcılık Yasağı ve Korunan Kriterler

İş Kanunu ve uluslararası sözleşmelere göre, işyerinde aşağıdaki nedenlere dayalı ayrımcılık yasaktır:

• Cinsiyet
• Hamilelik ve doğum durumu
• Irk ve etnik köken
• Din, mezhep ve inanç
• Siyasi görüş
• Sendika üyeliği veya sendikal faaliyetler
• Engellilik durumu
• Yaş
• Medeni hal (evli veya bekar olma durumu)

İşveren, bu kriterlerden herhangi birine dayanarak işçilere farklı muamele yapamaz.

4. İşyerinde Cinsiyet Eşitliği ve Hamilelik Ayrımcılığı

Cinsiyet eşitliği, iş hukukunda en çok ihlal edilen alanlardan biridir.

• Kadın ve erkek işçilere eşit ücret ödenmelidir.
• Hamilelik nedeniyle işçiye daha düşük ücret verilemez veya işten çıkarılamaz.
• Kadın işçilere doğum izni ve süt izni hakları tanınmalıdır.
• İşveren, hamile işçiyi ağır ve tehlikeli işlerde çalıştıramaz.

4857 sayılı İş Kanunu’nun Kadın İşçilerin Çalıştırılması Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine göre, hamile kadınların gece vardiyalarında çalıştırılması yasaktır.

5. İşyerinde Sendikal Ayrımcılık

İşveren, işçiyi sendikaya üye olduğu veya sendikal faaliyetlere katıldığı için işten çıkaramaz veya baskı yapamaz.

• İşçiler, sendika üyesi olup olmamakta serbesttir.
• Sendikaya üye olan işçiye farklı muamele yapılamaz.
• Sendikal faaliyetlere katılan işçi işten çıkarılamaz.

Sendikal ayrımcılık yapan işveren, işçiye tazminat ödemek zorunda kalabilir.

6. Ayrımcılığa Uğrayan İşçinin Hakları

İşyerinde ayrımcılığa uğrayan işçi, aşağıdaki hukuki yolları kullanarak hakkını arayabilir:

6.1. Eşit Davranma İlkesine Aykırılık Tazminatı

• İş Kanunu’nun 5. maddesine göre, ayrımcılığa uğrayan işçi 4 aya kadar ücreti tutarında tazminat talep edebilir.
• Ayrıca işçi, mağdur olduğu ayrımcılığı kanıtlayarak maddi ve manevi tazminat davası açabilir.

6.2. İşe İade Davası Açma Hakkı

• İşçi, işverenin ayrımcı bir nedenle işten çıkardığını düşünüyorsa işe iade davası açabilir.
• İşveren, mahkeme kararıyla işçiyi tekrar işe almak veya tazminat ödemek zorunda kalabilir.

6.3. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na Şikâyet

• İşçi, işyerindeki ayrımcılık nedeniyle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyette bulunabilir.
• Bakanlık, işyerinde inceleme yaparak işverenin kanuna aykırı hareket edip etmediğini tespit eder.

7. Sonuç ve Değerlendirme

• İşveren, işyerinde dil, ırk, cinsiyet, yaş veya din gibi nedenlerle ayrımcılık yapamaz.
• Ayrımcılığa uğrayan işçi, tazminat ve işe iade hakkına sahiptir.
• İş Kanunu, Anayasa ve uluslararası sözleşmeler eşitlik ilkesini koruma altına almıştır.
• Ayrımcılığa uğrayan işçi, dava açarak veya resmi makamlara şikâyette bulunarak hakkını arayabilir.

Eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağı, adil bir çalışma ortamı sağlamak için iş hukukunun en temel prensiplerinden biridir.

Bu konuda daha detaylı bilgilendirme ve hukuki danışmanlık almak için bizlere +90 232 504 00 35 numaralı telefondan veya info@renginhukuk.com mail adresinden her zaman ulaşabilirsiniz. Konuda uzman iş hukuku avukatımız ile sizlere yardımcı olmaktan memnuniyet duyarız.

Saygılarımızla,

Rengin Hukuk Bürosu