A.             Giriş

İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi), birden fazla kişinin taşınır veya taşınmaz bir mal üzerinde ortak mülkiyet hakkına sahip olduğu durumlarda, ortaklık ilişkisini sona erdirerek bireysel mülkiyete geçişi sağlayan hukuki bir dava türüdür. Bu dava, özellikle miras hukukunda, tereke mallarının mirasçılar arasında paylaştırılması sırasında sıklıkla gündeme gelir. Türk Medeni Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenen bu dava, paydaşlar arasındaki mülkiyet uyuşmazlıklarının çözümünde önemli bir araçtır.

Bu makalede, izale-i şuyu davalarının hukuki dayanağı, açılma şartları, türleri ve süreci detaylı şekilde ele alınacaktır.

B.             İzale-i Şuyu Davalarının Hukuki Dayanağı

Ortaklığın giderilmesi davaları, Türk Medeni Kanunu’nun 683. ve 698. maddeleri ile düzenlenmiştir. Kanun, her paydaşın ortaklığın giderilmesini talep etme hakkını açıkça tanır. Ayrıca, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) da bu davaların usul ve esaslarını belirler.

TMK madde 698:

“Paylı mülkiyette, paydaşlardan her biri, ortaklığın giderilmesini isteyebilir. Ortaklığın giderilmesi, öncelikle sözleşme hükümlerine, aksi hâlde mahkeme kararına göre gerçekleştirilir.”

C.             İzale-i Şuyu Davalarının Şartları

Ortaklığın giderilmesi davasının açılabilmesi için şu şartların mevcut olması gerekir:

1. Ortak Mülkiyetin Bulunması:
• Taşınır veya taşınmaz mal üzerinde birden fazla kişinin ortak mülkiyet hakkına sahip olması gerekir.
• Ortaklık, paylı mülkiyet veya elbirliği mülkiyeti şeklinde olabilir.
2. Paydaşlardan Birinin Talebi:
• Davayı açma hakkı, tüm paydaşlara aittir. Bir paydaşın ortaklığın giderilmesini istemesi yeterlidir.
3. Malın Bölünebilir Olmaması:
• Malın fiziksel veya hukuki olarak bölünmesi mümkün değilse, ortaklık satış yoluyla giderilir.

D.             İzale-i Şuyu Davalarının Türleri

Ortaklığın giderilmesi, mahkeme kararıyla iki şekilde gerçekleştirilir:

1. Aynen Taksim (Fiilen Bölünme):
• Malın fiziksel olarak bölünebilir olması durumunda, mahkeme malı paydaşlar arasında taksim eder.
• Taşınmaz mallarda bu işlem, tapu kayıtlarına uygun olarak yapılır. Örneğin, tarla veya arsa gibi taşınmazlar, bölünerek paydaşlara tahsis edilebilir.
2. Satış Yoluyla Paylaşım:
• Malın fiziksel olarak bölünmesinin mümkün olmaması durumunda, mahkeme malın satışına karar verir.
• Satış, açık artırma yoluyla gerçekleştirilir ve elde edilen gelir paydaşlar arasında paylaştırılır.

E.             İzale-i Şuyu Davasının Süreci

1. Davanın Açılması:
• Davacı, malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine başvurarak dava açar.
• Dava dilekçesinde, ortaklığın giderilmesi talebi ve malın ayrıntıları belirtilir.
2. Mahkeme İncelemesi:
• Mahkeme, malın bölünebilir olup olmadığını inceler. Bu amaçla bilirkişi raporu alınabilir.
3. Bilirkişi Raporu:
• Mahkeme, malın bölünmesi veya satışının mümkün olup olmadığını tespit etmek için bilirkişi raporu talep eder.
4. Karar:
• Malın bölünmesi mümkünse, aynen taksime karar verilir. Bölünmesi mümkün değilse, satış yoluyla paylaşım yapılır.
5. Satış ve Gelirin Paylaştırılması:
• Malın satışına karar verilmesi halinde, satış genellikle açık artırma yoluyla yapılır. Satıştan elde edilen gelir, pay oranlarına göre paydaşlar arasında dağıtılır.

F.             İzale-i Şuyu Davasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

1. Ortaklık İlişkisi:
• Davanın açılabilmesi için malın paydaşlar arasında ortak mülkiyete konu olması gerekir. Kişisel mülkiyete konu olan mallar için bu dava açılamaz.
2. Bölünebilirlik:
• Malın bölünebilir olması durumunda, mahkeme bölünerek paylaşım yapılmasını tercih eder. Bölünemez mallarda ise satış kaçınılmazdır.
3. Açık Artırma ve Öncelik Hakkı:
• Malın satışı sırasında paydaşların, açık artırmaya katılarak öncelikli alım hakkı bulunur.
4. Hukuki Süreç ve Masraflar:
• İzale-i şuyu davaları, masraf ve zaman açısından zahmetli olabilir. Bu nedenle, dava açmadan önce paydaşlar arasında uzlaşma yoluna gidilmesi önerilir.

G.             Yargıtay Kararları ve Uygulama

Yargıtay, izale-i şuyu davalarında, paydaşların haklarını koruma ilkesi doğrultusunda kararlar vermektedir. Örneğin:

• Yargıtay, paydaşlardan birinin, malın tamamını açık artırma yoluyla alabilmesinin önünü açarak ortaklık ilişkisinin hızlı bir şekilde sona erdirilmesini teşvik etmiştir.
• Aynı zamanda, malın bölünemez olduğu durumlarda, değer kaybını önlemek için en yüksek fiyatla satılmasının önemini vurgulamaktadır.

H.             Genel Değerlendirme ve Sonuç

İzale-i şuyu davaları, ortak mülkiyet ilişkisini sona erdirerek bireysel mülkiyete geçişi sağlayan etkili bir hukuki araçtır. Bu davalar, paydaşlar arasında anlaşmazlıkların çözülmesine ve ortaklığın ortadan kaldırılmasına olanak tanır. Ancak, dava süreci masraflı ve karmaşık olabileceği için, tarafların öncelikle uzlaşma yoluna gitmesi önerilir.

Ortaklığın giderilmesi sürecinde hukuki destek almak, paydaşların haklarının korunması ve davanın hızlı bir şekilde sonuçlanması açısından büyük önem taşır. İzale-i şuyu davaları, mülkiyet ilişkilerinde adaletin sağlanması ve tarafların mülkiyet haklarını güvence altına alması için kritik bir işlev görmektedir.

Bu konuda daha detaylı bilgilendirme ve hukuki danışmanlık almak için bizlere +90 232 504 00 35 numaralı telefondan veya info@renginhukuk.com mail adresinden her zaman ulaşabilirsiniz. Konuda uzman miras avukatımız ile sizlere yardımcı olmaktan memnuniyet duyarız.

Saygılarımızla,

Rengin Hukuk Bürosu