A.             Giriş

Miras hukuku, bir yandan miras bırakanın iradesini gerçekleştirme özgürlüğünü güvence altına alırken, diğer yandan saklı paylı mirasçıların korunmasını hedefleyen dengeli bir sistem sunar. Bu dengede önemli bir istisna olarak, mirasçılıktan çıkarma hakkı karşımıza çıkar. Mirasçılıktan çıkarma, saklı paylı mirasçının mirastan pay almasını tamamen veya kısmen engelleyen istisnai bir tasarruf türüdür.

Türk Medeni Kanunu (TMK) madde 510 ve devamında düzenlenen mirasçılıktan çıkarma hakkı, yalnızca kanunda belirtilen sınırlı sebeplerin varlığı halinde kullanılabilir. Bu makalede, mirasçılıktan çıkarma kurumunun hukuki dayanağı, kapsamı, çıkarma sebepleri ve bu süreçte dikkate alınması gereken hususlar detaylı şekilde ele alınacaktır.

B.             Mirasçılıktan Çıkarmanın Hukuki Dayanağı ve Amacı

Mirasçılıktan çıkarma, TMK’nın saklı paylı mirasçıların haklarını koruma ilkesine getirdiği istisnalardan biridir. Hukuki dayanağı TMK madde 510’da yer alan düzenleme, miras bırakanın iradesine ve aile hukukundan doğan yükümlülüklerin yerine getirilmesine büyük önem atfetmektedir.

Bu kurumun temel amacı:

1. Miras bırakanın haklarının korunması: Miras bırakanın kendisine veya aile üyelerine zarar veren, sorumluluklarını ihlal eden mirasçılar karşısında haklarını güvence altına alır.
2. Aile içi yükümlülüklerin önemi: Aile hukukundan doğan yükümlülüklerin ihlali halinde, mirasçının miras hakkını kaybetmesi, bu yükümlülüklere uyum sağlanmasını teşvik eder.

C.             Mirasçılıktan Çıkarma Sebepleri

TMK madde 510, mirasçılıktan çıkarma için yalnızca iki sebep öngörmüştür. Bu sebepler sınırlı olup, kanunda belirtilen durumlar dışında bir gerekçe ile mirasçılıktan çıkarma mümkün değildir.

1. Mirasçının miras bırakana veya yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi:
• Mirasçının, miras bırakana fiziksel saldırıda bulunması, tehdit etmesi veya öldürmeye teşebbüs etmesi bu kapsama girer.
• Aynı şekilde, mirasçının miras bırakanın diğer yakınlarına yönelik benzer eylemleri de çıkarma sebebi sayılır.
2. Mirasçının aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde ihlal etmesi:
• Bu durum, mirasçının miras bırakanın bakımına yönelik yükümlülüklerini yerine getirmemesi, uzun süre iletişim kurmaması veya ona hakaret etmesi gibi davranışları kapsar.
• Aile sırlarını ifşa etmek, miras bırakana manevi veya maddi zarar veren eylemlerde bulunmak da bu kategoriye girer.

D.             Aile Hukukundan Doğan Yükümlülüklerin İhlali ve Yargı Kararları

Aile hukukundan doğan yükümlülüklerin ihlali, uygulamada sıkça tartışılan bir mirasçılıktan çıkarma sebebidir. Yargıtay içtihatlarında bu ihlal, somut olayın özelliklerine göre değerlendirilmekte ve mirasçının davranışlarının “ağır” bir nitelik taşıması aranmaktadır.

Örnek Yargıtay Kararı: Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin bir kararında, mirasçının şu davranışları mirasçılıktan çıkarma sebebi olarak kabul edilmiştir:

• Miras bırakanla uzun süre iletişim kurmaması ve bakım sorumluluklarını yerine getirmemesi,
• Miras bırakan hakkında çevresine olumsuz ifadeler kullanarak itibarını zedelemesi,
• Ailevi değerlere aykırı davranışlarda bulunması, örneğin nikahsız birlikte yaşaması,
• Miras bırakanın sağlık sorunları sırasında ilgisizlik göstermesi.

Bu karar, aile hukukundan doğan yükümlülüklerin ihlali halinde mirasçılıktan çıkarma hakkının nasıl uygulanacağını ortaya koyan önemli bir örnek teşkil etmektedir.

E.             Mirasçılıktan Çıkarmanın Usulü

Mirasçılıktan çıkarma, yalnızca:

1. Vasiyetname veya
2. Miras sözleşmesi ile gerçekleştirilebilir.

Bu işlemlerde miras bırakan, çıkarma sebebini açık ve somut bir şekilde belirtmelidir. Aksi takdirde, çıkarma işlemi hukuken geçersiz sayılabilir.

Sebep Gösterme Zorunluluğu:

• Miras bırakan, vasiyetnamesinde veya miras sözleşmesinde, mirasçıyı mirastan çıkarma nedenlerini açıklamak zorundadır.
• Çıkarma sebebinin kanunda belirtilen şartlara uygunluğu, gerektiğinde somut delillerle desteklenmelidir.

Çıkarılan Mirasçının İtiraz Hakkı:

• Mirasçılıktan çıkarılan kişi, çıkarma işleminin geçersiz olduğunu iddia ederek dava açabilir.
• Bu tür davalarda miras bırakanın gösterdiği sebebin somut olaylarla desteklenip desteklenmediği incelenir.

F.             Çıkarma İşleminin Sonuçları

Mirasçılıktan çıkarılan kişi, mirastan hiçbir şekilde hak talep edemez. Ancak çıkarılan mirasçının altsoyu varsa, bu kişiler mirastan doğrudan hak sahibi olmaya devam eder. Bu düzenleme, altsoyun haklarının korunmasını hedeflemektedir.

G.             Genel Değerlendirme ve Sonuç

Mirasçılıktan çıkarma kurumu, hem miras bırakanın haklarını koruyan hem de aile hukukundan doğan yükümlülüklerin önemini vurgulayan bir düzenlemedir. Türk Medeni Kanunu, bu kurumu belirli sınırlarla çerçevelemiş ve yalnızca kanunda öngörülen sebeplerin varlığı halinde uygulanabileceğini belirtmiştir.

Yargıtay kararları, mirasçılıktan çıkarma hakkının kullanımında somut olayın özelliklerinin titizlikle değerlendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Bu bağlamda:

• Miras bırakan, çıkarma sebebini açık ve somut şekilde belirtmeli,
• İddialarını somut delillerle desteklemelidir.

Mirasçılıktan çıkarma hakkı, hukuki bir araç olarak, miras bırakanın iradesini gerçekleştirme özgürlüğünü korurken, saklı pay düzenlemesinin getirdiği sınırlamaları dengelemektedir. Bu nedenle, hem bireyler hem de hukukçular için dikkatle ele alınması gereken bir konudur.

Bu konuda daha detaylı bilgilendirme ve hukuki danışmanlık almak için bizlere +90 232 504 00 35 numaralı telefondan veya info@renginhukuk.com mail adresinden her zaman ulaşabilirsiniz. Konuda uzman miras avukatımız ile sizlere yardımcı olmaktan memnuniyet duyarız.

Saygılarımızla,

Rengin Hukuk Bürosu